Амды сын чоохтың азығын хахтап,
Пурунғылар хуйағын хыймырадып,
Хайда полза ээн-аастазын сулғап,

Пастапчабыс чозахти айтыс чоох!
Кемнiң ырых арали салылғаны хоох
Чуға полза, мынаң мындар парбаңар:

Хайҷы чайаачы алыбы-тӱменi
Паза пiрсi илбеенең сығызар!
Талбах чӱрек кiстеенiн тығырар,

Чара тартар! Хайда полза – чуғар: (310)
Хала парзар иб ээлiг чалғызааннаң –
Посуда тасхахтары сыңырир,

Чатхан полза, хылларынаң тартхлир,
Уйғу пирбин чiг сағыснаң сасхлир:
Нимезi полҷаң, йастразы пу… соолған?!

Хайҷы, Поэт — Хан Тигiр палалары,
Тайма чирнiң илҷi оңдай хуллары –
Сӧл чазы чирде сағыстар тарадып,

Ӧңнiг-сiлiг сӧс хоостарға путхадып,
Чуртас чоллары тартылған iстернең, (320)
Чатхан хыллары алығын алғи,

Нымах ызиин киптебiсче чӱзерлеп! —
Чох полғанға тын хабынын суғар,
Полбаанынға полғанын таптырар,

Читi хылны читонынаң хадар,
Читi кӱннi читонға читiрер,
Сӱрмес полза, алтоннаң сiлiглир.

Талбах атты талбағынаң толғир –
Хырдаң хырға чир ойызы iзиин
Толғадып, кил, хостозынаң парир!… (330)

Поэт, Хайҷы… алай хайҷы-поэт,
Олаңай ла сӧстер ойназы, — тирзер,-
Че Тиңiсче ызладылза сонет,

Хайҷы кӧңнiн ил хабын даа хассар,
Он тӧрт строкаҷа сӧлiнген хоос чолын,
Хостап-сӱрiзiп аарда даа таппассар!

Шекспирни бе, Петраркани ползын,-
Хайҷының аазынаң чир дее чухтыр полбассар!..
Нимезе, артых чооғымны тохтадып,

Илбек пiр соң тартыс киреен саларда – (340)
Хайҷы Поэттең тоғыр айтызарда,
Мин дее, таңмалап кил, кӧг алығын алчам:

Чорт парчатхан кӱр-ямбымнаң тӱзiп,
Ат алыстырып, чорығынаң позып,
Пасха кӧгнең узаратчам романымны –

Илбектiг Дантенiң дее хобылын тастап!

Iзе, тӱктенерге, сӧс поохтадып,
Кем дее полар! Кем дее пiлер кибеллеп, (170)
Уум-аам аразында хырт ямбты-даа изерлеп,

Чазап, сӱрерге жанр полталарынҷа –
Пiрее сӧс вуз-тығ ползын киизiне сулғап:
Анда профессор Карпов пiске чоохтир

Хайди глагол, тiллернiң чоохтағларында,
Сӧстер хаталызын пиктеп, иң соон тудар, —
Кибелiсчее — тузаланҷаа анда!

Пiстi, тiзең, роман iстегҷiлерiн
Пасха ухаанҷылзар — Бахтинзер чӱгӱртче,
Аннаң артых, парчазы толдыразынаң (180)

Чӱрексiс-миистiгнi паза соң оңнабаам,
Паза чапсығына тоғазығ оң полбаан! –
Роман iстi аймахти матырларын

Гомер салған пурунғы нымахтарынаң
Тиңнеп, синеп сағамғы ызыхтарынаң –
Роман хыйғызын эпостаң пасхалап,

Хыйға таңмалығ, сағыстығ ил тоғыс
Пу наазында мағаа учурабаан!
Мин дее, чiзе, хоңалтых тiлбiреезiмге

Киречiли сомнап салим кинденi (190)
(Мына пастағы, тирбiс, «медиа» хостозы,
Романның адынаң сурлана килген хоозы!):

Илбек Бахтиннiң чазыт сахлаттарын,
Изерiс изiн кимiрiп тайнаанынға
Наука улустарынаң iзестiг чолабит! —

Ил сағыстығ, чуға тыннығ хуттарын
Хайзы ухаанҷыл хам кӧре таппас,
Мында, тiзең, Сибдейек кинде хабынып,

Ирткен чылларның тадиина сулғана,
Сӧстең сӧске илбектiг хылых алынып, (200)
Хаҷан-да, чиитте, талбыраан чӱрее! –

Тадарларның пу чарыхха тӧреенiн
Киречiлир кирек таңмалығ ил чайаачы,
Роман хостозын тигiрзер улап!

Бахтин, тiзең, иптеп пирген кӱр кӧӧзiн –
Ил чооғыңны кибелiсти саларзың, тiп,
Чир ооғастарның харах оозы оохсын:

Хайдағ харапасхаҷыл… медиа-роман
Кибелiсти тiк салған Сибдей соолған!
Нымах iстiнең айылғанос Алып! (210) –

Мискебiн тiп, аданып, орыс чооғынаң
«Машина кузовына» алтамнарнаң хаалапчам,
Харбахтанып Бахтиннiң пӧзiк пазына:

Романның жанр хойии ил хазанында
Хазыр хайығнаң пызар аймах полталар,
Че чоохтирбын… сюжет чох полар, чох! —

Хат алығын толдырып беллетристикаа
Пiр салым даа салбаспын — андағ оох
Чоох-чаахтарнаң айғасчатхай «блондинкалар», —

Хыныс романнарын киптепчеткен улус, (210)
Сорах пiзiн китеен тӱмен аймағына
Чарба осхас ӱгрелiг полар тадиинаң!

Мағаа, тiзең, тӱскен пасха ӱлӱс!.. —
Хакастарға сылтана, чонның адынаң
Таңма сабарға Тигiр чоллахтарында:

Гагарин одыр салған ызыхти хостоны
Санға ала, ХанТигiр наа пiлiнiзiн
Чарлабызарға … библиядаң азырып,

Ӱгредiг – наа! Хылыныс – наа! Киртiнiс — наа!
Пурунғылар хыйығ хыйғазын сӱӱп, (220)
Пiр хобылға – романға сӧснең ӱӱп!

Мында мағаа хам-Ванга харах чох
Пирче ӱлгӱ, хуйағ артча, ил кӱс,
Ил сағыстығ артығын таллапча —

Пасти олох… кӧстерi чох Гомернең,
Сӱрiп ызых аттарның Ээннiг Аазын,
Хостааны соонына суни пире Баиннi:

Солбан чылтыстың хойнында хыныс
Тӧреенiнiнең чарлап парчан Чайаанға!..
«Илбек Ил Тигiрҷi – Великий Тенгрианин» – (230)

Сибдей салча паза пiр соң «умағын» —
Пастап салған пос блогын интернетте!
(Сағам анда ол… чалғызаан кӱлееттiг)

Тадарның азыр холынаң сығыра
Компьютер миизiне ойласчахан тапсағ-
Тапсастарның аймағын кӱре-хазып,

Адап, салар тузы читтi роман тiл-аазын, —
Сағбазы чазыдын саннаң санап пастирбыс:
Кибел тiннiң тын пазызы – ил ямб —

Пурнап ол чорыхты иң ӧӧнiне санирбыс! (240)
Анаң за: ӱс чоллағ строка ойғалыстары –
Пурунғы Дантенең кӧглес чайхалыстары;

Тӱгдӱр састығ хара сӱрӱннiг орыс
Санға кiрче! Сылтағли Пушкин адын
Онегиннең хости ӧңнендiрчебiс;

Баин-ӱгретчiмнi адирбын хайди даа!
Хазах табан тадардаң — пiр тандем —
Пiр хоостығ приницптi илбекти пӱдiрче,

Оларның iкi пизi чаҷын-ручкалығ:
Аннаң артых ил тирiглер кӧрбеен, (250)
Аннаң пасха Хан Тигiр читiрбеен.

Мағаа за тимiр миистернең айғазып,
Ӱлӱс тӱскен компьютер поза паан
Тiнiн тударға азып жанр наа:

Кибел чолларына путхап исчең-кӧрҷеен
Роман чазарға «медиаа» кӧсти!
Кӱлӱк Бахтин ах сағызын кӧргли

Сынға салчам романның танығларын:
Кӱндег пiчии ползын (алай — эпистолярий),
Арса кибелiс хобылы — сонет, (260)

Газель бе таххалузынаң хада,
Хынза тахпах, хазах частушкаа сабыхсып,
Ыр-сарыннар ӱнненiзер сах позынаң —

Чатханнаң ма за, хомыспынаң паарсазып.
Алай ба алып чорыхтарын сиип,
Усхундырып парчан пурунғыларны

Хан Тигiр чылтыстарыннаң хада
Умах саларбыс хайыбысты кӱӱледiп –
Ол даа оңдай хуйахтанғаны пар!

Кирек полза, хат айығын иптеп, (270)
Хыныс чозағы чодаларын хоостап,
Ырых ызиин – «махорказы хатиин» —

Чыс хабына, саларбыс наа ойнас:
Сибдей мында пiрдеенең туртухпас!
Пар позы тiрiг хайынызын хаап,

Салар роман ызых сӧстернең чаап!
Пiрееде Навои кiрче уйғаа –
Хырлары пис салаалығ (пис поэма!)

Ызых хылҷии тын-паарыма сыхча:
Ортын Ӏскерi кибiрi оңдайын (280)
Тадарларға, арса, артчаң хоғдайын! –

Пис алыптығ нымаа чох полза – оох,
Чох-чоос синнiг пол парчадар ил пайы,
Хал ямбтың даа туда чӧрзе тiн тайиин!

Япон чоннарның танказын хахтап,
Тадардинең салҷаң ма, таң, хатап?.. —
Аймах сырлар сурлан тура мольбертте

Чӱреем толча ил парыстығ иретке:
Компьютер хоостағлары, йуу, илееде!
Сомналған стих, тiрiг строка толғалызы, (290)

Ӱннендiглiг кибелiстер пулғалызы,
Кӧрҷеен сани алза – ам… видеопоэзия –
Наа кибiрлiг ойғалыстар киптелiзi,

Харах сомнары суурылған изерiс
Кӧрҷее-исчеенiң-хығырҷаан толғап…
Пысчаа полар пу… медиа-роман !!!

Сағаа за, хығырығҷы, аны сызырҷаа –
Оңнап алҷаа чiг мииске артылча,
Пiлҷее: тадар табан тiп аны толдырған!

Хан Тигiр ойығы парчанын сундырған! (300)

«Роман сылтаа нимее полҷаң?» — ноғааҷах
Пiрее туста, арса, сурастыриин салар, —
Хыйғааҷағас оңарар: пу тиктең нимес!

«Роман полтазында — амғы нымах хуйағы! – (110)
Ол сизiнер, — че… чиит улус оңмас,
Изере чiзiле килчеткен пiдiрлер унағын;

Анаң, чiзе… олаңай ла арғаас тӱгi
Пил-оорха сыртыларынҷа тараан:
«Кемге кирек кибел улуғсырхозы?» —

Хыйа тастир Сибдей палғаан полтаны,
Хараа-кӱн ӧӧрткiлiг ухаанҷылас тӱзiн
Нимее салбас! «Кiзi чуртазы – тозын!

Маң чоғыл-ал!.. Мағаа хурсаамның суун
Суғарып таа, ахча сыйли читкен ползаң, — (120)
Туза! Андағ чахсаа мин дее чазарбын стол!..» —

Хайди-да, пот, пiди сӱректетчедiр хол
Чуға пiлiнiс сағызахты сӱӱп…
Че тууп уған чiли сӧс халынын хапсаң,

Ирткен чылларға тимiрленген чон,
Ил амырын таллап, тығылысча ундар –
Хан тигiр чолынҷа субалысча! Хайдар? —

Чапсых сурығ хыниинаң хыйтлатча,
Че — ноо нимее?! Хайдағ андағ тайма
Сократты тартыстарға тартыпча? (130)

Платон ӱгренҷiнiң хыйғазын хычытча?
Илбек философ Аристотельнi хада!
Ухаанҷыл Диогеннi… бочкаа одыртып

(Тадарлап «бочка» ноо полды ни, йастра! ),
Пiрсiзiн — Александрны ! – сӱрче
Кӱн чарии осхас Кришназар улап…

Илбек Тайма, хайдағ-да толғап ойын,
Ноға-ноға тахтан тур иргi позына:
Онар-чӱзер-муңарлап хыйға оғын

Чазандырып, киптеп, киндегледiп! – (140)
Тадараларзар хойлар чiли сӱрче!
(Алай Сибдейге ле iди пiлдiртiпче?)

Парчан адалған ма, адалылбаан улус,
Тайма хазанында пулғастырылып,
Чiбес-тоспас алғайында пызырылып,

Пiлiс хатиинаң пирiлче пiске –
Хойлар сӱр чӧрчеткен тадар истiг кiзее…
Нимее кирек пудурғы «Метафизика»?

Олохтаң даа маллар оттап полбас,
Чiбес, испес, чӱрек хаппас ол… «пизика». (150)
Сибдей, тiзең, мал пайына хайбаан,

Ис суғ-малҷылар хазында тӧреен полза,
Ноға-да ла сарнирға тартылҷаң –
Кiчиҷегес Ис суунзар чӱгӱр килiп,

Чоллахтанчатхан пулбыростың ағынын
Чӱреенде ол хыңнандырып пастаан:
Тайға iстiнде кӱӱлесчеткен прай тiрiг

Кӧглерi… сууҷах салғахтарынҷа толғанып,
Ӏрiмҷiгес хылларында ойнанып,
Кӧрҷең пол парған оолағасха сиип, (160)

Пызып, хайнап, тапсағларға пiрiгiп,
Пӱдiр пастааннар сарыннар аймағын.
Олған тузы ах чарыхсар хайбағынып.

Арса, аннаңар, тапталча пу… роман?
Тадарда даа чуртапча нооза чазыт! —
Тадарлар даа тутчалар поза паан

Ил ағынның хыйғазын сӧснең чазып!