П ӱӱнгi туста чир ӱстӱнде полчатхан ниме-ноолардаңар кiзiлер кӧп нимелер чоохтапчалар, че удаа пiлдiзi чоғыл: сынында нимедеңер олар чоохтапчалар паза ноға олар iди чоохтапчалар, пасха оңдайынҷа нимес…
Андағ кiзiлернiң пiрсi – Андрей Девятов паза аннаң хада тоғынчатхан iстезiгҷiлер. Аның сағыстарын истерге сыбыра хынығ поладыр, че толдыразынаң сизнiп пастир ӱчӱн, iскеркi чоннарның (уламох хыдаттарнин) хоос тiлiндегi символарны чахсы оңарарға кирек…
Хаҷан Слава минi позының чайаачы иирiнде аралазарға тiп хығырғанда, минiң чӱрееме, сынап чоохтаза, поғдархастығ пiлдiр парған. Кӱннiң сай сарнап чӧрчеткен кiзi нимессiм мин, удаа килiспинҷе. Пос алынҷа концерттер, тiзең, ноға-да итпинҷем. Славаның чидiглерi, тiзең, уғаа матлама паза пӧзiк синнiг!
Концерт алнында чӱреем найла талбыраан: тимнег кӱнiнде салааларым тiтiрескенҷе, кил, парған. Сағынчатхам сӧстерiмнi пюпитiрге турғызып алып ырлирға. Ӏдӧк тимнегде иткен полғам. Че паза изере кӱнде, олох тимнегде, iкiнҷi сарынын (“Хырғыс ыры”-н тимнепчеткем) тахпахха орнастырыбысхам, “Сыын ырына”… Анзы хысхаҷах арах паза сӧстерiн чахсы пiлчеткем. Пот, iди сыххам анаң сценаа…
Кемдiр ол Кӱчен Ай Чарых Сайын пiстiң чуртазыбыста? Анзынаңар – кӧрiгде…
Пiстiң хакас чоны, сынап чоохтаза, кибелiс хығырҷаң кибiрге ам даа чахсыли кiргелек. Кибелiс ол… кiзi миизiнiң иң хыйға синде тоғынчатхан оңдайы! Хайзы талазарох: чоохтаныс жанрлары (чоох, роман) кибелiстең пiрдее чабыс нимес.
Пу сағыстаң тоғырли кӧгҷiлер, арса, талазарлар, алай хоосчылар тӱктенiзерлер, алай ба кино суурчатханнар сарызырлар, алай ба… хан-пиглер ӱлгӱ хоостыра хыйғаларын саларлар… 🙂
Анзы даа сын полар, неке, че чуртас таңмаларын кӧрiп одырғанда, Поэттең артыхти таңмалығ миис чайаачы оңдайына пу чир ӱстӱнде тоғазарға килiспедi… Арса, Хан Тигiр тӱбiнде, хайда-да пасха кӱннiг чирлерде табылар? Че анзынаңар сағам мин пiр дее ниме пiолбинҷем. 🙂 🙂
Амды за тадарлап – тадар улусха (кибелiстеңер):
Киҷее чир ӱстӱндегi иң илбек кiзiлернiң пiрсiзiнең хада тоғазығда аралазарға килiс парған. Аның ады Виктор Катющик. Хан Тигiрдеңер анаң артых пiлiстiг паза толдыра сағыстығ кiзi пар ни зе? Чоохтирға кирек, ол чуртапча пiстiң Ағбанда! Пу тоғазығны Шалгинова Татьяна Фёдоровна, пiстiң саблығ кӧглер чайаачызы паза ойынҷы, киректеен полған. Андағ оңдайнаң пазыл парған полған пу кӧрiглер изерiзi…
“Точка” теенiн хакас тiлiнде хайди таңмалапчалар ни зе? Кӧзiдiмге алза, пiс чоохтанчабыс: “Предложение соонда “точка” турғыс сал турарға кирек”.
Алай ба: “Мин блогымны сибдей-точка-сайт адында тутчам.”
Нимедiр ол “точка”? Аның ӧӧнi – таңма полчатханы. Хоозы хоостыра ол тегiлекке тӧӧй. Мин тирҷiкпiн ибiркiске (кругха) тӧӧй. Ибiркiснiң ордызы алай ба ортызы, кiнi поладыр. ОРДЫ кiнiн таңмалапчатхан нименi “ордыс” тирҷiкпiн, алай ба… “точка”.
Андағ оңдайнаң чоохтанарға чарир пiди:
Сӧсчiлер ниме тирҷiктер ни? 🙂
Амды пазып пастирға пӧгiнiп алдым англия тiлiн хайди ӱгренчiткенiмнеңер. Мағаа позыма даа хынығ полар позым позымны сыныхтабызарға: толдыразынаң чоохтанып пастирға нинҷе тус кирек пол парар ни зе? Тiллер хоостыра хай пiрее сағызахтар пар…
Пастағызын сизiнiп аларға кирек тiлнiң ӧӧн логиказын. Хайди амды оңарылчам Дмитрий Петровтың таблицалары мында иң килiстiре оңдай. Мына ол!
Ноо сайттарда аны таап алаға чарир? Кӧрiп алыңар алтындағы кӧрiгнi, сылтағлығ чоллары анда пар.
Слава Кученовтаңар хысхаҷахти чоохтаза, аны Хан Тигiр таңмалығ кiзiлер аразында адирға кирек. Киҷее аның паза пiр ойыннар программазы полған. Анда кӧзiдiге сығарылған сарын-теелбектер изерiзiн сiрер программкада кӧрчезер. Мин зе суурылған хай-пiрсi сарыннарын сығар пирим – концерт пасталғаны:
Пос алынҷа ибде чатханнаң ойнирға итчеткен кiзiлер пар ла полар, неке. Ӏди ол сағысха харбана, ибде чатханға чағын туғанымны кӧнiктiр пастабыстым тирге кирек. Музыкаа хаҷан даа ӱгренмеен, че андағ даа полза, пос аразында тахпах салыбызарға Надежда Михайловна хынадыр. Аның позының тахпахтары даа пар осхас чiли пiлдiрче. Нидиледе пiр хати пiр часча ойнапча. Амға теере 10-ҷа тоғазығ полды полар. Позының чатханы сағам чоғыл, че алып аларына iзенче…
Сағам “Очыхтағ хазан тур партыр…” тахпахтың кӧглерiн ӱгрен салған. Аны амды чонға кӧзiт пирерге сағыныбыстыбыс. Чолы ам на пасталча тирге кирек. 🙂
3 ноябрьда 2017 чылда Кӱчен Ай Чарых Сайын кӧзiдии чонға чарлал парған. Амды тимненiстер парча. Мағаа анда араласчаң оңдай пол парды. Пӱӱнгi ойыннар изерiзiн кӧрглир тимненiзiне килгенде, анда кӧзiдiг изерiзiне ӧнетiн чаҷыннар тимнеп саладырлар. Кем кемнiң соонаң анда алай иркiнiне сығары чарлал парған ӧнетiн тимнег пiчиинде…
Аны мағаа Кӱчен Ай Чарых Сайын читiр пирген. Мин дее аны чонға сығара амды тарадыбызарға чараттым. 🙂
Кӧр кӧрiңердек кем кемнiң соонаң анда ыр-сарын салар. 😉
“Сӧсчi” тееннiң таңмазы грамматика хоостыра пiлдiстiг: сӧс хоостыра тоғынчатхан, устанчатхан ноо-да кiзi. Че анзы пiлдiстiг дее полза, сӧсчi теенiнiң сағ орта – iкiнҷiлес чох! – тузазын чарлабысчаң оңдай сығысча: “сӧсчi” ол наа сӧстернiң тузазын таап, аны толдыразынаң чарытчатхан кiзi. Ол наа профессия!
